Şizofreni Hastalarında Duygusal Süreçler

Şizofreni ne demektir?

Şizofreni duygulara, algılara ve davranışlara etkileri olan uzun süreli bir bozukluktur. Şizofreniye sahip olan bir kişi sanrılara (gerçek olmayan inançlara), halisünasyonlara (gerçek olmayan unsurların algılanması), düzensiz konuşmalar veya azalmış konuşmalara, düzensiz davranışlara, motivasyon kaybına sahip olabilir. İnsanlarla ilişkileri azalabilir, zevk duygusunda azalmalar olabilir ve yaşadığı duyguları gösteremeyebilir. Yani aynı zamanda bilişleri ve sosyal becerileri de etkileyen bir bozukluktur ve bu belirtiler toplumdan kaçınmalarının nedenine dair açıklamalardan biri olabilir.

Şizofrenide Yanlış Bilgiden Biri

İlk olarak şizofreni hastalarının duygusuz olduğuna dair yanlış bir inanç veya damgalanma olduğu belirtilmelidir. Bu kişiler duyguları hissederler fakat bu ifadeleri göstermek konusunda eksiklikleri vardır. Bu kişileri gözlemlediğimizde duygu ifadesi olmadığı için konuşmalarının düz, yüz ifadelerinin donuk ve göz temasının ise sınırlı olduğunu görebiliriz.

Duygu Deneyimi

Yapılan çalışmalar göz önüne alındığında günlük yaşam içerisindeki haz duygusunun ve tamamlayıcı hazların şizofreniye sahip olmayan bireylerle aynı olduğu bulunmuştur. Farklı olan nokta ise gelecek olaylar için duydukları hazdır ve şizofrenide ayrımı belirtecek şekilde daha az haz bildirilmiştir (Gard et al., 2008).

Buradan çıkarılabilecek sonuç şu olabilir: Duygu eksikleri nedeniyle bir olayı yaşamadan ne kadar zevk alacağını tahmin edemiyor ve az öngörüye sahip oluyorlar. Olayı deneyimlediği zaman ise bu duyguyu deneyimleyebiliyorlar.

Duygu İfadesi

Bu kişilerin yüz ifadelerine yönelik yapılan çalışmalarda pozlanmış duygu ifadesinde bozukluklar olduğu, kontrol edilemeyen duygusal ifadelerin daha az oluştuğu, bir duygu hakkında konuşulurken bu duyguyu gösterme eğiliminde olmadıkları görülmüştür. Bir diğer sonuç ise gülümseme ifadelerinin az olması, yüzünü örtme gereği duymamasıdır (Trémeau et al., 2005). Yani duygu düzleşmesi dediğimiz durum oluşmaktadır.

Duygu Tanıma

Yapılan bir çalışmada hastanın günlük hayatta çok sık deneyimlediğimiz duygular olan mutlu olmayı, üzülmeyi, kızmayı, korkmayı, iğrenmeyi ve şaşırmayı tanıma konusunda orta düzeyde bir eksiklik saptanmıştır (Gong et al., 2021). Şizofreni hastası bir kişi, kendisinde duyguların körelmesi ve her duyguyu yaklaşık aynı yüz ifadesiyle yaşaması nedeniyle diğer insanların duygularını anlamakta zorlanabilir.

Duygu Düzenleme

Bu kişilerin yaşadıkları duyguya dair algıları da bozulmuş durumdadır (Kring & Elis, 2013, akt. O'Driscoll, 2014). Olumsuz duyguları sağlıklı insanlara göre daha yoğun bir şekilde deneyimledikleri (Cohen & Minor, 2010, akt. O'Driscoll, 2014) fakat genel olarak duygularının yoğunluğunun az olduğu bildirilmiştir ve bazı duyguları yanlış yorumladıkları zamanlar olabilmektedir.

Duygu düzenleme için duyguların fark edilmesi gerekli olduğu için düzenleme konusunda sıkıntı yaşamaları yüksektir. Düzenleme için kullanılanlardan biri olan duyguyu bastırma, duygu süreçlerinin değerlendirilmesini olumsuz etkileyen bir yol olabilir çünkü bu yolda yaşadığı duyguyu kabul etmek istemeyip deneyimlemek istemiyor. Ayrıca bu duygu deneyimi, olmayan şeylere inanma ve algılamayla ilişki kurulabilecek bir konu olabilir.

Duygusal Zorluklar ve Etki

Bu kişilerin ilişki ve sosyal becerilerinin azalmasına neden olan belirtilerden birisi duygu gösterememe olabilir çünkü iletişimi destekleyen en önemli unsurlardan birisi yüz ifadelerini analiz etmektir. Günlük yaşamda insanlar duygusal anlamda anlaşıldığını hissetmeye ihtiyaç duyduğu için ve şizofreni hastası bir bireyin ona empati yapmadığını veya anlaşılmadığını düşünerek şizofreni hastası bireylerle iletişimden kaçınma eğiliminde olabilirler.

Ayrıca şizofrenide haz eksikliği nedeniyle ve duygusal düzenlemedeki zorluklar nedeniyle kişi kendini baskı altında hissedebilir ve duygu deneyimindeki yanlış algılar nedeniyle insanları yanlış değerlendirebilir.

Sonuç

Sonuç olarak şizofreni hastaları için duygusal süreçlerin yönetimi zor ve bunaltıcıdır. Toplumda hastalığın yanlış tanınmasına ve damgalanmalara yol açabilecek süreçleri vardır. Bunun için yaşadıkları duygu deneyimini anlamak önemlidir.

Kaynakça

•⁠ ⁠Gard, D. E., Kring, A. M., Gard, M. G., Horan, W. P., & Green, M. F. (2007). Anhedonia in schizophrenia: Distinctions between anticipatory and consummatory pleasure. Schizophrenia Research, 93(1-3), 253-260. https://doi.org/10.1016/j.schres.2007.03.008
•⁠ ⁠Gong, B., Li, Q., Zhao, Y., & Wu, C. (2021). Auditory emotion recognition deficits in schizophrenia: A systematic review and meta-analysis. Asian Journal of Psychiatry, 65, 102820. https://doi.org/10.1016/j.ajp.2021.102820
•⁠ ⁠O'Driscoll, C., Laing, J., & Mason, O. (2014). Cognitive emotion regulation strategies, alexithymia and dissociation in schizophrenia, a review and meta-analysis. Clinical Psychology Review, 34(6), 482-495. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2014.07.002
•⁠ ⁠Trémeau, F., Malaspina, D., Duval, F., Corrêa, H., Hager-Budny, M., Coin-Bariou, L., Macher, J., & Gorman, J. M. (2005). Facial expressiveness in patients with schizophrenia compared to depressed patients and nonpatient comparison subjects. American Journal of Psychiatry, 162(1), 92-101. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.162.1.92